سوء استفاده از لباس نظامی

سوء استفاده از لباس نظامی

مطابق اصل ۱۷۲ قانون اساسی، برای رسیدگی به جرایم نظامی نیروهای مسلح، محاکم نظامی تشکیل می‌شود. بر این اساس سازمان قضایی نیروهای مسلح صلاحیت رسیدگی به جرایم نظامی و انتظامی اشخاص نظامی را برعهده دارد. البته اگر شخص نظامی متهم، در مقام ضابط دادگستری و در حین انجام وظایف مربوط به این مقام، از این اموال سوءاستفاده کند، به جرم او در دادگاه‌های عمومی رسیدگی می‌شود.

قانونگذار سوء‌استفاده از لباس و نشان نظامی را جرم دانسته و برای آن مجازات تعیین کرده است. در ماده ۵۵۶ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1375 در خصوص «استفاده غیرمجاز از البسه، نشان‌ها، مدال‌ها و درجات نظامی» توسط مردم عادی آمده است «هر کس بدون مجوز و به صورت علنی، لباس‌های رسمی مأموران نظامی و انتظامی جمهوری اسلامی ایران، نشان‌ها، مدال‌ها یا سایر امتیازات دولتی را بدون تغییر یا با تغییر جزیی که موجب اشتباه شود، مورد استفاده قرار دهد، در صورتی که عمل او به موجب قانون دیگری مستلزم مجازات شدیدتری نباشد، به حبس از سه ماه تا یک سال یا جزای نقدی از یک میلیون ریال و پانصد هزار ریال تا 6 میلیون ریال محکوم خواهد شد و در صورتی که از این عمل خود سوء استفاده کرده باشد به هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»

بر اساس ماده ۱۲۶ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح نیز «هر نظامی که علناً نشان‌ها، مدال‌ها، علایم و درجات نظامی و البسه نظامی داخلی یا خارجی را بدون تغییر یا با تغییر جزیی که موجب اشتباه شود، بدون مجوز یا بدون حق، استفاده کرده یا از لباس، موقعیت، شغل و کارت شناسایی خود برای مقاصد غیرقانونی استفاده کند، به حبس از 6 ماه تا دو سال محکوم می‌شود، مگر اینکه به موجب این قانون یا قوانین دیگر، مستلزم مجازات شدیدتری باشد که در این صورت به آن مجازات محکوم می‌شود.»

مطابق این مواد و برخلاف قانون دادرسی و کیفر ارتش، جرم استفاده غیرمجاز از لباس و ... نظامی، شامل استفاده از درجه‌های نظامی نیز می‌شود.

 رسیدگی به جرم سوء‌استفاده از لباس نظامی

مطابق اصل ۱۷۲ قانون اساسی، برای رسیدگی به جرایم نظامی نیروهای مسلح، محاکم نظامی تشکیل می‌شود.

بر این اساس سازمان قضایی نیروهای مسلح، صلاحیت رسیدگی به جرایم نظامی و انتظامی اشخاص نظامی را بر عهده دارد؛ علاوه بر جرایمی که ماهیتاً نظامی و مخصوص نیروهای مسلح هستند، مانند فرار از خدمت، سرپیچی از دستور، قرارداد تسلیم در مقابل دشمن و... .
سازمان قضایی نیروهای مسلح صلاحیت رسیدگی به دیگر جرایم نظامیان را نیز بر عهده دارد. به موجب اجازه مقام معظم رهبری در سال ۱۳۷۳، در صورتی که جرم صورت‌گرفته توسط نیروی نظامی ارتباطی با وظایف شغلی او نداشته و صرفاً در زمان انجام وظیفه اتفاق افتاده باشد، دادگاه‌های نظامی به اتهام وی رسیدگی می‌کنند.

در این راستا، اگر شخص نظامی چه در حین انجام وظیفه و چه زمانی غیر از زمان انجام وظیفه، از لباس‌ها، نشان‌ها، مدال و ... نظامی به صورت غیرمجاز استفاده کند، به اتهام وی در دادگاه‌های نظامی رسیدگی می‌شود.

البته اگر شخص نظامی متهم، در مقام ضابط دادگستری و در حین انجام وظایف مربوط به این مقام، از این اموال سوءاستفاده کند، به جرم او در دادگاه‌های عمومی رسیدگی می‌شود.

به گزارش سازمان قضایی نیروهای مسلح، شرط تحقق این جرم آن است که مرتکب، نظامی باشد.

باید به این نکته نیز اشاره کرد که فرقی نمی‌کند شخص چه زمانی این عمل را مرتکب می‌شود. مثلا اگر شخص نظامی در حین ارتکاب جرم نظامی باشد، اما در زمانی که این جرم کشف می‌شود یا مورد رسیدگی قرار می‌گیرد، این شخص به دلایل مختلف (مانند تعلیق، اخراج، بازخریدی و...)، دیگر نظامی نباشد، بازهم مطابق مقررات، چنین شخصی به جرم استفاده از البسه نظامی و... در دادگاه نظامی محاکمه و مجازات می‌شود.

همچنین همانطور که اشاره شد، در خصوص ارتکاب این جرم توسط غیرنظامیان باید به قانون مجازات اسلامی مراجعه شود.

شرط دیگر تحقق این جرم، آن است که استفاده از لباس‌ها، علایم، مدال‌ها و درجات، علنی باشد.

استفاده کردن از این موارد در جایی که غیرعلنی و خصوصی باشد، جرم نیست. «علن» در لغت به معنای آشکار، هویدا، ظاهر، ضدخفیه و پنهان است. در واقع مقصود از این شرط این است که عمل باید در دید و منظر مردم یا در اماکن و معابر عمومی نظیر کوچه و خیابان اتفاق بیفتد تا جرم تلقی شود.  به عنوان مثال، در صورتی که شخص نظامی به صورت غیرمجاز لباس یا مدال نظامی را بر تن کرده و در معابر عمومی شهر تردد کند، حتی اگر جز دوربین‌های مداربسته، هیچ فردی او را نبیند، بازهم رفتار او علنی است و می‌توان او را به سبب این رفتار مجازات کرد.

همچنین شرط دیگر تحق این جرم، آن است که البسه، مدال‌ها، درجات و نشان‌های رسمی، مورد استفاده قرار گیرد.

مقصود از لباس‌های رسمی همان یونیفرمی است که معرف عنوان و سمت صاحب آن است و هر نظامی به فراخور مقام و سمتی که عهده‌دار است در زمان‌ها و مکان‌های رسمی و در حین انجام خدمت باید از آنها استفاده کند.

اگر شخصی لباس، مدال، نشان یا درجه نظامی مورد استفاده را تغییر دهد، به طوری که دیگر لباس رسمی و تعریف‌شده نظامی محسوب نشود، مثلاً رنگ لباس، شکل، رنگ درجه، نشان یا مدال را تغییر دهد و با این تغییر، کسی پی به اصل و رسمی نبودن و تفاوت آن با لباس یا مدال یا درجه یا نشان اصلی ببرد، در این صورت عمل او جرم نیست.

این در حالی است که اگر تغییر در لباس یا دیگر موارد به‌گونه‌ای باشد که کسی متوجه تفاوت آن نشود و تصور کند اصلی است، عمل شخص نظامی جرم است. شرط دیگر تحق این جرم، استفاده بدون حق و غیرمجاز است.

اگر شخص نظامی، به صورت قانونی، مجوز و حق استفاده از لباس یا دیگر موارد را در آن زمان یا مکان داشته باشد و می‌توانسته آن لباس را بپوشد و پوشیده یا از نشان در جایی استفاده کند که حق استفاده را دارد، مرتکب جرم نشده است.

این در حالی است که اگر در حین انجام مأموریت، حق استفاده از نشان یا درجه یا لباسی را طبق قانون نداشته باشد ولی از آنها استفاده کند، عمل او جرم بوده و طبق مواد 126 یا 127 مجازات خواهد شد.