اراضی عباس آباد از قاجاریه تا امروز

اراضی-عباس-آباد-از-قاجاریه-تا-امروز

اراضی عباس آباد در دوره قاجار قریه‌ ای خارج از حصار اول و دوم شهر تهران با بستری خشک و در بین باغ‌ های شمیران و آبادی‌ های تهران مثل قصر قاجار (سید خندان)، یوسف‌آباد و داودیه قرار داشت و متعلق به عباسقلی‌ خان از نزدیکان حاجی میرزا آغاسی صدر اعظم محمد شاه قاجار بوده است


تاریخچه ساخت و ساز در اراضی عباس‌ آباد و تاسیس شرکتی با همین نام به چهار دهه قبل برمی‌ گردد. در اسناد منتشر شده، نامی از کسی که برای نخستین بار طرح احداث این اراضی را داد برده نشده است ولی آنچه مسلم است این است که این طرح از چنان اهمیتی برخوردار بود که برای نخستین بار، طرح احداث یک «شرکت» در مجلس شورای ملی و سنای قبل از انقلاب مطرح شد و در نهایت در خرداد 1350 به تصویب مجلس رسید.

اراضی عباس آباد در دوره قاجار قریه‌ ای خارج از حصار اول و دوم شهر تهران با بستری خشک و در بین باغ‌ های شمیران و آبادی‌ های تهران مثل قصر قاجار (سید خندان)، یوسف‌آباد و داودیه قرار داشت و متعلق به عباسقلی‌ خان از نزدیکان حاجی میرزا آغاسی صدراعظم محمد شاه قاجار بوده است. حاجی میرزا آغاسی در این منطقه باغی احداث کرد که به نام عباس‌ آباد مشهور شد و باعث رونق اراضی عباس آباد شد.

در زمان محمد شاه قاجار، این باغ و ساختمان بزرگ آن که به نام عباس‌آباد (محل کنونی اراضی عباس‌آباد) نامیده می شد به عنوان یکی از محلات به دیگر محلات تهران افزوده شد. همچنین در دوره قاجار در این اراضی چند رشته قنات حفر شد ولی تغییر عمده‌ ای در وضع زمین‌ های آن پدید نیامد.

پس از آن در اواخر دوره قاجار مالکیت این اراضی به افراد سرشناسی چون مستوفی‌ الممالک و حاج امین‌ الضرب رسید. مالکیت اراضی از ابتدا در اختیار خانواده‌ های اعیان بوده است.

در آغاز حکومت پهلوی، مالکیت اراضی عباس‌ آباد دراختیار بانک فلاحت (کشاورزی) قرار گرفت و در اواخر دهه 40، بانک کشاورزی به عنوان مالک عمده اراضی بخش‌ هایی از آن را میان بانک رهن، سازمان برنامه و کارکنان بانک کشاورزی تقسیم کرد و بخش عمده‌ ای از قسمت شمالی اراضی عباس‌ آباد دراختیار ارتش در سال 1331 به لحاظ وجود پادگان عباس‌آباد قرار گرفت و به عده کثیری به صورت قطعات 200 تا 900 متری واگذار شد. از تقسیم و فروش اراضی حدود یک دهه گذشت و در سال 1342، اهمیت و موقعیت اراضی و مکان آن در بافت شهر تهران در شورای اقتصاد مطرح شد و ضرورت ساماندهی و خرید و تملک و نوسازی اراضی مذکور به صورت اوراق قرضه مصوب سال 1348 پرداخت شد. همان زمان دولت وقت مصمم می‌ شود یک مجموعه اداری بازرگانی نوین در این اراضی طراحی و اجرا کند. دولت وقت این اراضی را به عنوان یک محل مناسب برای تبدیل شهر تهران به شهری مدرن و بین‌ المللی از طریق احداث مجموعه شهری مذکور تشخیص می‌ دهد و از این بابت اراضی اهمیت خاصی پیدا می‌ کند.

در سال 1353 تصمیم گرفته می‌ شود در این اراضی بزرگ‌ ترین مجموعه سیاسی و تجاری شهری دنیا ساخته شود و همزمان نام شهستان پهلوی بر اراضی گذاشته می‌ شود. این روند تا سال 1357 ادامه یافت.

از شهستان تا بزرگ‌ ترین مجموعه تفریحی – فرهنگی ایران

هدف از تاسیس اراضی شرکت که از سال 54 تا 57 با عنوان شرکت نوسازی شهستان پهلوی به فعالیت خود ادامه می‌ داد، احداث شهرکی برای زندگی خانواده درباریان، وزرا، سفرا، استقرار بنیاد پهلوی و... بود. از آنجایی که این اراضی درمسیر خط واصل بین تهران قدیم و ییلاقات شمیران بوده، به طوری‌ که جاده قدیم شمیران (خ شریعتی) از شرق این اراضی می‌ گذشته و جاده دوم شمیران (خ ولیعصر) که در دوره پهلوی اول احداث شده، از غرب این اراضی عبور می‌ کرده، این اراضی از گذشته دارای چنان اهمیتی بوده که از دوره قاجار تا کنون مورد توجه و حتی مناقشه بوده است. جالب اینجاست که اهمیت این منطقه به حدی بوده است که حتی درطرح جامع تهران که درسال 1347 توسط مهندسان مشاور عبدالعزیز فرمانفرماییان و ویکتور گروئن تهیه شده، از آن به عنوان نقطه احداث مرکز سیاسی – اداری تهران یاد شده است.

اولین جرقه، بعد ازانقلاب

با پیروزی انقلاب اسلامی، درسال 61 به پیشنهاد آیت‌الله خامنه‌ ای (رییس‌ جمهور وقت) و آیت‌ الله هاشمی رفسنجانی (رییس مجلس وقت) قرار شد تا بخشی از این اراضی به ساخت مصلای بزرگ تهران اختصاص پیدا کند. به این ترتیب درمرحله اول 63 هکتار از 603 هکتار وسعت این اراضی به این کار اختصاص داده شد و در عین حال بر اهمیت سیاسی آن نیز افزوده شد.

این زمین‌ها بعدها با ابتکار مرحوم کازرونی، وزیر وقت مسکن و شهرسازی و با تاییدیه‌ ای که از رهبر معظم انقلاب می‌ گیرد، در دهه 60، به احداث بزرگ‌ ترین مجموعه تفریحی – فرهنگی و فضای سبز کشور اختصاص پیدا می‌ کند. او نیز در سال 1371 این ماموریت را به شهرداری تهران می‌ سپارد و در نامه خود تاکید برساخت مجموعه‌ ای فرهنگی و فضای سبز غالب و کاهش فضا های تجاری در آن می‌ کند. به این ترتیب طرح جامع مجزایی برای این اراضی تدارک دیده می‌ شود که به تایید شورای عالی شهرسازی و معماری کشور نیز می‌ رسد؛ طرحی که براساس آن برای اراضی عباس‌ آباد، 13 کاربری مختلف شامل کاربری‌ های تفریحی، فرهنگی، فضای سبز و کاربری‌ های ترکیبی داشته باشد. این طرح همان طرحی است که براساس آن بوستان آب و آتش، بوستان نوروز، ساختمان پلانتاریوم، باغ گل و... احداث شده و کار احداث بقیه این مجموعه نیز همچنان ادامه دارد.

محسن رفعتی_وکیل متخصص دعاوی ملکی و اراضی

منبع : روزنامه اعتماد

مطالب مرتبط

رفع تصرف در ملارد دارآباد و رودهن به ارزش 60 میلیارد ریال

نظام حقوقی حاکم بر اراضی و انواع مالکیت آنها

لیست  کمیسیون های ملکی و کارآیی آنها 

آئین نامه اجرائی قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری

اعلام تعارض در آراء صادر شده از شعب دیوان عدالت اداری مورخ 1399 10 23 دادنامه 9909970905811509